Polonistyka | 09 wrzesień 2008
* Pokazana okładka tytułu jest aktualną okładką tytułu Polonistyka. Kiosk24.pl nie gwarantuje, że czytany artykuł pochodzi z numeru, którego okładka jest prezentowana.
Jeśli spytamy o definicję poezji metafizycznej, z pewnością usłyszymy przynajmniej jedno z następujących określeń: poezja o Bogu (i tak odpowiedzą nie tylko wierzący), poezja o rzeczach wzniosłych (tak mogą powiedzieć ci, którzy specjalnie na sztuce się nie znają, ale wiedzą, że to „coś” ważnego), po prostu poezja (bo i metafizyka, i poezja odnoszą się do tego, co duchowe, nierzeczywiste).
Wystarczy na początek zadać sobie kilka pytań: czy metafizyka jest racjonalna, czy irracjonalna? Czy opisuje to, co jest, czy raczej to, czego nie można „dotknąć”? Czy „metafizyczne” oznacza zawsze „religijne”? Albo „poetyckie”? I wreszcie – takie pytanie może paść ze strony osób dobrze zorientowanych w najnowszej filozofii – czy w ogóle można jeszcze dziś mówić o metafizyce (została ona przecież podważona przez współczesnych myślicieli)?
Pojęcie metafizyki
Metafizykę określa się zwyczajowym mianem „filozofii pierwszej”: tej, która stanowi ukoronowanie ludzkiego myślenia, zapewnia wiedzę wykraczającą poza to, czym zajmują się szczegółowe nauki, daje wgląd w całość. W tym ujęciu pytania metafizyczne są pytaniami o „podstawę” naszego świata i ludzkiego życia, są to pytania o początek, źródło, przyczynę, fundament, ale jednocześnie i o „przeznaczenie”: cel, sens, koniec. Filozofia próbuje określić zasady rządzące światem, zastanawia się także nad ich pochodzeniem (źródłem) .
Powyższe sformułowania dotyczą pierwszej definicji metafizyki, którą „stworzył” Andronikos z Rodos, porządkując pisma Arystotelesa: metafizyczne to tyle, co następujące „po fizyce” (po pismach filozofa dotyczących tej dziedziny), czyli po nauce badającej szczegółowe prawa przyrody. Zajmując się ogólnymi prawami, pierwsza filozofia jest u Arystotelesa nauką o bycie, ale jednocześnie – z uwagi na niemal synonimiczne stosowanie – teologią. Koniecznie należy podkreślić te dwa ujęcia, by móc wskazać na różnice w ich rozumieniu.
Metafizyka staje się myślą teologiczną, gdy ukazuje Boga jako Początek, jako ¬ródło świata i sensu. W ten sposób metafizyczne znaczy „transcendentne” (czyli istniejące poza naszym doświadczeniem). Tak rozumiana filozofia jest przede wszystkim nauką o Bogu. Narzędzia Arystotelesa pozwoliły zbudować cały system teologiczny, który swój najdoskonalszy wyraz znalazł u św. Tomasza z Akwinu. Zgodnie z tym opisem cały świat jest zależny od Boga, poszczególne byty są Mu hierarchicznie podporządkowane. Tylko Bóg jest bytem, którego istnienie należy do Jego istoty (jest bytem koniecznym), istnienie człowieka nie należy do jego istoty, jest zależne od Boga. Rozważania metafizyczne pozwalają więc zbudować całościowy obraz świata, oparty na racjonalnej strukturze.
(...)
Beata Przymuszała
Artykuł w całości jako plik PDF do pobrania znajduje się w zakładce Opis w ofercie tytułu Polonistyka
Wróć do czytelni