Polonistyka | 02 lipiec 2007
* Pokazana okładka tytułu jest aktualną okładką tytułu Polonistyka. Kiosk24.pl nie gwarantuje, że czytany artykuł pochodzi z numeru, którego okładka jest prezentowana.
Twierdzenie, iż przemiany, które nastąpiły w Polsce po roku 1989, miały wpływ na sztukę widowiskową, pociąga za sobą konieczność wyjaśnienia dwóch kwestii. Po pierwsze - co będziemy rozumieli pod pojęciem sztuki widowiskowej oraz po drugie - jakie przemiany będziemy mieli na myśli, mówiąc o niej?
Pierwsza kwestia prowadzi do obserwacji, że sztuka widowiskowa - historycznie odnosząca się do zjawisk tak odmiennych, jak cyrk i procesja, występ prestidigitatorski i przedstawienie teatralne, uliczna parada oraz teatr tańca - w obrębie współczesnej rzeczywistości znacząco zredukowała swój zakres. Mówiąc bowiem o skutkach transformacji skłonni jesteśmy odnosić je do niektórych widowisk (twierdzenie, że to właśnie w ich zakresie zaszły one najpełniej), a zarazem pragniemy owe widowiska hierarchizować (uzasadniając, że jedne z nich dominują nad innymi).
Ograniczenia te prowadzą do wniosku, że głównymi beneficjentami transformacji pozostają: teatr, opera, teatr tańca oraz performance art. O dominującej roli tych właśnie widowisk zadecydowały zarówno ich umiejętności przystosowawcze, jak też zdolność do oddziaływania na inne formy. Oznacza to, że posiadały one potencjał sprzyjający transformacji - szczególną predyspozycję do reorganizacji własnych struktur i zdolność do wpływania na kształt innych ekspresji.
Mówiąc jednak o przemianach widowisk mamy na myśli nie tylko ich wewnętrzny potencjał, ale także warunki zewnętrzne, okoliczności, jakie ów potencjał uruchomiły. To one bowiem były kontekstem dla dokonujących się przeobrażeń. One też stały się symbolem transformacji, gdyż przekazywały jej najważniejsze przesłanie, mówiące o nieodwoływalności dokonujących się zmian. Owe "zewnętrzne warunki" wyrażały się w jednoczesności trzech procesów.
O pierwszym można powiedzieć, że miał charakter społeczno-polityczny. Wywodząc się z przemian ustrojowych, prowadził bowiem do eliminacji występujących wcześniej ograniczeń ideologicznych. Ich usunięcie przyczyniło się do zwiększenia swobód obywatelskich, a w szczególności prawa do publicznego i nieskrępowanego wyrażania poglądów (w tym także zgromadzeń i wypowiedzi). To z kolei prowadziło do przekonania, że widowiska (zarówno artystyczne, jak też nieartystyczne) mogą być skutecznym sposobem artykułowania interesów grupowych i oddziaływania na otaczającą rzeczywistość.
Drugim sprzymierzeńcem widowisk okazał się - wyzwolony dzięki procesowi transformacyjnemu - potencjał technologiczny. Wraz ze zmianami społeczno-politycznymi nastąpiło wyraźne otwarcie na zdobycze techniczne umożliwiające zarówno przetwarzanie, jak też pozyskiwanie informacji. Narzędziami owego przełomu okazały się nośniki cyfrowe i urządzenia z nimi współpracujące, jak też nowe kanały przeznaczone do rozpowszechniania informacji (do takich należy zaliczyć m.in. powstałe w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych pierwsze terminale internetowe).
Trzecią właściwością procesu transformacyjnego - sprzyjającą przemianom widowisk - stało się ożywienie kulturalne. Umożliwiło ono wykorzystanie inspiracji płynących głównie z Zachodu na niespotykaną wcześniej skalę. Wysyp publikacji - zarówno niedopuszczonych wcześniej do obiegu, jak też najnowszych, obejmujących niemal wszystkie dziedziny humanistyki - okazał się czynnikiem pobudzającym środowiska twórcze. Ożywieniu sprzyjała także wymiana artystyczna, która przestała mieć charakter odświętny i okazjonalny. Umożliwiała nie tylko spotkania w ramach festiwali i przeglądów, ale także zacieśnianie współpracy dzięki wspólnie organizowanym projektom, stażom artystycznym i warsztatom. Sprzyjały temu zarówno otwarcie granic i zlikwidowanie utrudnień wizowych, jak też - w ostatnich latach - dostęp do środków unijnych przeznaczonych na finansowanie międzynarodowych przedsięwzięć artystycznych.
(...)
Jacek Wachowski
Artykuł w całości jako plik PDF do pobrania znajduje się w zakładce Opis w ofercie tytułu Polonistyka
Wróć do czytelni